Ladino, sefardski jezik knjige

Znate li da je hebrejski jezik jedini u historiji čovječanstva umro kao govorni jezik, pa oživio? Jevreji ga smatraju svetim jezikom, ne zbog toga što je uskrsnuo, nego što je njim napisana većina Starog zavjetaNaziv za zbirku spisa koje Jevreji i hrišćani smatraju svetim, a koji se sastoji od knjiga Svetog zakona, historije, proroštva i poezije. Smatra se rječju Božijom, te se kao takva knjiga naziva Svetim pismom. Upravo u svetosti hebrejskog pisma i činjenici da se nije smio mijenjati prilikom prevoda, počiva povijest ladino jezika.

Ladino je jedan od jezika Sefarda u Bosni i Hercegovini, ali ne onaj kojim su govorili u svakodnevnom životu, nego jezik koji se upotrebljavao samo u prevodima svetih knjiga. Nastao je u Španiji. Njegov naziv potiče iz latinskog jezika i označava onog koji zna španski. U 13. stoljeću već dobar dio španskih Jevreja nije govorio hebrejskim jezikom, pa je svete knjige trebalo prevesti na španski jezik. Prevodioci Starog zavjeta vjerno su slijedili jevrejski original, koji se zbog svetosti nije smio mijenjati. Religiozni tekstovi su se prevodili bukvalno od riječi do riječi. Vodilo se računa samo o hebrejskoj sintaksi, dok je španska gramatika potpuno zanemarivana. Tako je nastao ladino jezik, kao proizvod doslovnog prevoda hebrejskog jezika na španski. Danas se najjednostavnije može objasniti kao španski jezik sa hebrejskom sintaksom, koji se piše raši pismom. Iako je na španskom, duša ovog jezika je na hebrejskom. Kako vjerno odražava sveti hebrejski jezik, za Sefarde on ima polusveto značenje. Sefardisti ga još nazivaju „jezik kopija“ ili „jezik otisak“.

Ovaj jezik sa Sefardima je došao u Bosnu i Hercegovinu, gdje je korišten u jevrejskim vjerskim školama sve do Drugog svjetskog rata. Dugo vremena bilo je prisutno mišljenje da je to govorni jezik Sefarda, no studije i analize pokazale su da se ladino veoma razlikuje od jezika svakodnevnog govora – sarajevskog điđoa.