Pravoslavna duhovna muzika

Duhovna muzika podrazumijeva crkveno pjevanje (pojanje), koje je nastalo ispreplitanjem crkvenih i narodnih utjecaja. Pjesme su nastale zapisivanjem postojećeg živog pjevanja u narodu i kroz crkvene norme su preobražene u duhovnu, crkvenu muziku. Od 18. stoljeća pojavila su se nastojanja da se crkveno pjevanje ujednači i unificira, pa su iskusni pojci postali i učitelji pjevanja. Kompletno dotadašnje crkveno pjevanje prvi put je zapisano u 19. stoljeću. Zapisivanje crkvenog narodnog pjevanja i njegovo izvođenje u crkvama započelo je 1855. godine, a njegovo bilježenje kroz 19. i 20. stoljeće nastavili su brojni sveštenici, profesori i učenici bogoslovija.

Ova vrsta muzike po mnogo čemu je karakteristična i interesantna. Između ostalog, jedina je muzika u kojoj samo ljudski glas čini cijelu kompoziciju i u kojoj nije dozvoljeno korištenje instrumenata, što je jednako za sve crkvene obrede – liturgije, krštenja i znamenja, vjenčanja i sl. Crkvena duhovna muzika u Bosni i Hercegovini se u 19. i 20 st. odnosila na rad pjevačkih društava, koja su učestvovala u bogosluženju, obilježavanju praznika, organizovala izlete i sl. Jedno od najstarijih pjevačkih društava u Bosni i Hercegovini je Srpsko pjevačko društvo “Sloga”, osnovano 1888. godine. Društvo je aktivno radilo do kraja Drugog svjetskog rata, od kada zbog zabrane rada društava tog tipa, djeluje kao crkveni hor. Prvi poznati dirigent ovog društva bio je Franjo Maćejovski, porijeklom iz Češke, koji je dobrovoljno došao u Bosnu i Hercegovinu sa željom da otvori Prvu muzičku školu u Sarajevu, što je naposljetku i ostvario. Ta škola je iznjendrila mnoge kasnije poznate muzičare koji su nastavili njegov put.

Pored društva “Sloga”, koje je i dalje aktivno, u Bosni i Hercegovini danas djeluje nekolicina horova i drugih sastava, a Crkvena muzika je postala dijelom svih nivoa obrazovanja. Posebno se izučava na Smjeru za crkvenu muziku i pojanje Muzičke akademije Univerziteta u Istočnom Sarajevu.

U posljednje vrijeme duhovna muzika nije samo izraz religije i ne sadrži samo religijske kanone, nego polako izlazi iz okvira crkve, uz različite muzičke ukrase i notu estetske univerzalnosti. U pravoslavnoj duhovnoj muzici građani Sarajeva svake godine mogu uživati na tradicionalnom Božićnom koncertu, kao i na višednevnom horskom festivalu ,,Dani Sloge” pomenutog pjevačkog društva.