Goraždanska štamparija

Da li ste znali da je prva štamparija na tlu današnje Bosne i Hercegovine osnovana već 1519. godine? To je čuvena goraždanska štamparija – prva i najstarija ustanova tog tipa, nastala na prostoru bivše crkve i manastira. Osnovao ju je goraždanski trgovac Božidar Ljubavić, koji je godinu ranije poslao dva monaha u Veneciju na izučavanje zanata i nabavku opreme. Štamparija je štampala knjige na ćirilici, njih ukupno tri: „Liturgija“, „Psaltir s posledovanjem“ i „Molitvenik“. Liturgija, kao prva knjiga, štampana je u 12 dijelova (svezaka), a danas ona postoji u ukupno osam bibliotečkih fondova, u 15 nepotpunih primjeraka. Sva tri izdanja su ujedno i prve štampane pravoslavne knjige. Druga knjiga je dostupna u bibliotečkim fondovima, dok se jedini primjerak potpunog trećeg izdanja danas nalazi u Rumuniji.

Štamparija je imala naprednu tehniku rada i prednjačila je u odnosu na ostale štamparije tog vremena. Zastavice na hartijama i najveći broj inicijala je odštampan tehnikom duboreza, a sve tri knjige su štampane u dvije boje – crnoj i crvenoj. Ćirilični rukopis dosta podsjeća na rusku ćirilicu, ali se u izvođenju pisma vidi originalnost dvojice majstora koji su zanat izučili u Veneciji. Težinom štampanja ova štamparija se izdvajala od ostalih tog vremena, a grafičari je svrstavaju među najbolja ostvarenja stare štampe sa ovih prostora. Hartija na kojoj je štampano, presa i boja su doneseni iz Italije.

Posljednja štampana knjiga u ovoj štampariji je Molitvenik, koji je objavljen 1523. godine, nakon čega je prestala sa radom. Moguće je da ju je unuk Božidara Ljubavića prenio u Rumuniju dvadeset godina poslije.